Terugblik op afgelopen bestuursperiode
Ruim vier jaar geleden zijn we gestart met de uitvoering van het coalitieakkoord Samen maken we de stad. Het akkoord kwam tot stand in de wetenschap dat er voor vele miljoenen bezuinigd moest worden. In 2015 vond – na grootschalige bezuinigingen in de jaren 2010, 2011 en 2012 – opnieuw een bezuinigingsoperatie plaats. In de herstelbegroting 2015 zijn scherpe keuzes gemaakt. Vanaf dat moment heeft het college steeds gewerkt aan structureel en reëel sluitende meerjarenbegroting met daarnaast voldoende weerstandsvermogen.
Ruimte voor nieuwe grote projecten op het gebied van bijvoorbeeld ruimtelijke ontwikkeling, cultuur of sport was er in de afgelopen periode maar in beperkte mate. Wel konden middelen worden gereserveerd voor cofinanciering van bereikbaarheidsprojecten. Ook heeft het college middelen weten vrij te maken voor noodzakelijke vervangingsinvesteringen voor openbare ruimte, onderwijs, vastgoed en ICT.
In 2015 stonden we aan het begin van de drie decentralisaties in het sociaal domein; een majeure opgave om uitvoering te geven aan taken op het gebied van jeugdwet, participatie en Wet maatschappelijke ondersteuning, die voorheen bij het rijk berusten. We kunnen stellen dat Amersfoort de transities in het sociaal domein goed heeft uitgevoerd, bijvoorbeeld met de inrichting van de stichting Wijkteams en de contractering van 033indebuurt. Voor onze inkooprelaties voor specialistische zorg hebben we in veel gevallen constructieve samenwerking gevonden met buurgemeenten.
Bij aanvang van de bestuursperiode werd de ambitie uitgesproken om meer samen te werken met de stad. Daarvoor is een groot aantal activiteiten gestart onder de noemer ‘bestuurlijke ontwikkeling’. De resultaten daarvan zijn verschenen in een uitgebreid e-magazine en vormen lessen voor de toekomst. De resultaten bevestigen een toenemende behoefte bij een grote groep mensen om in een andere verhouding te staan tot de overheid. We hebben ook gezien dat de diversiteit aan behoeften groot is; niet voor iedereen is intensieve of blijvende samenwerking met de gemeente belangrijk.
Samenwerken met de stad betekent ook ‘loslaten in vertrouwen’. Bij de decentralisaties van de onderwijshuisvesting hebben we een grote verantwoordelijkheid kunnen overdragen aan een nieuwe coöperatie van scholen. Ook in andere projecten, zoals de ontwikkeling van de Groenvisie of de totstandkoming van de Cultuurvisie en het plan voor een CO2-neutrale stad, zien we dat andere werkwijzen (co-creatie, brede participatie) tot betrokkenheid van een grote groep mensen en partijen kan leiden, wat vaak een positief effect heeft op de kwaliteit van beleid en uitvoering.

Vooruitblik: veranderende sturing en werkwijzen
Met de start van een nieuwe bestuursperiode zullen ongetwijfeld ook inhoudelijke koerswijzigingen plaatsvinden. Los van de exacte koers die een nieuwe coalitie zal varen, zien we een aantal veranderingen in onze gemeentelijke werkwijze die onomkeerbaar zijn en waarvoor ook politiek draagvlak is gebleken. We noemen enkele voorbeelden.
Opgavegericht en integraal beleid
We zien een toenemende noodzaak tot opgavegericht en integraal werken. We kunnen een onderwerp als duurzaamheid niet meer kwijt in een deelprogramma van de begroting, maar zien facetten in alle beleidsdomeinen terugkomen. Andere voorbeelden zijn het gezondheidsbeleid, dat zich uitstrekt over verschillende beleidsvelden, het jeugd- en jongerenbeleid waarin veel samenkomt, de aanpak van ondermijning, de samenhang tussen zorg en veiligheid, zorg en wonen, of tussen toegankelijkheid en openbare ruimte. Het zijn maar een paar voorbeelden uit een lange reeks. Binnen de gemeentelijke organisatie wordt in teams van wisselende samenstelling, onder aanvoering van combinaties van portefeuillehouders, aan deze opgaven gewerkt. Mentale flexibiliteit en flexibiliteit bij de  inzetbaarheid van menskracht en middelen zullen in de komende jaren aan belang toenemen. Het denken buiten de traditionele beleidsvakken vraagt iets van de ambtelijke organisatie, maar ook van het college en de raad. Ook de raadsfracties zullen onderwerpen vanuit verschillende invalshoeken moeten beschouwen. Het zal ook gevolgen kunnen hebben voor de inrichting van de begroting die nu nog vooral de beleidssectoren volgt.

Gebiedsgerichte aanpak
In buurten en wijken werken we steeds meer met een gebiedsgerichte aanpak. Dit heeft op verschillende plekken in de stad positieve ervaringen opgeleverd. In verschillende pilotwijken hebben we gezocht naar optimale samenwerkingsvormen met bewoners, ondernemers, politie en Indebuurt033. Ook in specifieke situaties (bijv. kermis op Eemplein, Oud & Nieuw in de Koppel) is de gemeente samen met betrokken inwoners en professionele partners succesvol aan de slag. In de komende jaren zal bekeken moeten worden hoe deze gebiedsgerichte aanpak zo effectief mogelijk doorontwikkeld kan worden.
Civil challenge
In de afgelopen jaren hebben we verschillende voorbeelden gezien waarin maatschappelijke partijen verantwoordelijkheden naar zich toe hebben getrokken. Dat gaat veel verder dan participatie in beleid. Onder civil challenge verstaan we de uitdaging om maatschappelijke partners ruimte te geven voor publieke taken. Het overdragen van verantwoordelijkheden door de gemeente kan alleen op basis van vertrouwen. Vertrouwen dat andere partijen misschien net zo goed of soms zelfs beter in staat zijn om maatschappelijke resultaten te bereiken. Voorbeelden zien we in de onderwijshuisvesting, groenbeleid, cultuurvisie en sportbeleid.
Technologie in dienst van de stad
In de afgelopen tijd zijn diverse projecten opgestart om technologie in te zetten voor gemeentelijke dienstverlening, maatschappelijke opgaven (bijv. parkeerproblemen) en datagestuurd werken. We staan nog maar aan het begin van nieuwe technologische toepassingen. Het vraagt om experimentele samenwerking met marktpartijen en andere overheden. Het is onze rol om oog te houden voor de waarborging van privacy van onze inwoners.
Regionale samenwerking

Op een aantal maatschappelijke opgaven, met name de transities op het gebied van energie, smart city, zorginnovatie en Omgevingsvisie, zullen we in toenemende mate in regionaal verband aan de slag moeten. In de praktijk blijkt dat lastig, zie bijvoorbeeld het lange traject richting een ruimtelijk-regionale visie. Vraag is welke verantwoordelijkheid en rol Amersfoort naar zich toetrekt als centrumgemeente. Welke positie willen we innemen en welke (vormen van) regionale samenwerking(en) zijn van meerwaarde? Daarover zullen in de nieuwe periode uitspraken gedaan worden. Dat is te meer van belang nu het rijk via het Interbestuurlijke Programma (IBP) meer accent legt op regionale samenwerking.

Eigentijdse bestuurs- en communicatiestijlen

Naast de inhoudelijke opgaven zijn ook de bestuurs- en communicatiestijlen van grote invloed op de verhouding tussen de samenleving en de gemeente. Op het gebied van  de bestuurs- en communicatiestijl zien we een aantal ontwikkelingen in de samenleving die relevant zijn voor de lokale overheid, zoals vertrouwen, transparantie en aanspreekbaarheid. Vertrouwen wordt opgebouwd in persoonlijke contacten, door interesse te hebben, door te luisteren, door te weten wat er leeft en wat inwoners nodig hebben, en vaak ook door eerlijk en duidelijk te zijn. Dat vraagt wat van het luisterend vermogen en de toegankelijkheid van het bestuur en de gemeentelijke organisatie. In de afgelopen periode hebben we gezien dat zorgvuldige communicatie met inwoners kan bijdragen aan het versterken van een inclusieve samenleving.

Veerkracht bij onvoorziene ontwikkelingen
Besturen is ook omgaan met onvoorspelbare ontwikkelingen en crises. Raad en college hebben hier in de afgelopen periode verschillende keren mee te maken gehad. Bij aanvang werden we geconfronteerd met een negatief oordeel van de provincie over onze begroting. Raad, college en organisatie zijn in staat gebleken om met vereende krachten binnen een half jaar een herstelbegroting goedgekeurd te krijgen. Andere voorbeelden zijn de opvang van vluchtelingen waarvoor raad, college, organisatie en samenleving in korte tijd een warm welkom verzorgden. Toen het media-event The Passion Amersfoort vroeg om gaststad te zijn, waren we in staat om – ook bij een beeld van terreurdreiging in Europese steden – een veilig en goedverzorgd evenement mogelijk te maken. Het zijn maar een paar voorbeelden, maar ze laten zien dat we in staat zijn om op ingewikkelde momenten met elkaar de schouders eronder te zetten, zonder elkaar en onze inwoners uit het oog te verliezen.